Zgłaszający:

Elżbieta Krajewska, Nagawki, gm. Dmosin

Ze źródeł historycznych dowiadujemy się, że w Polsce środkowej w XVII i XVIII wieku na wsiach ?nielicznym tylko udawało się ułowić trochę ryb w rzekach?. [Baranowski 1971:145] Potrawy z ryb były urozmaicone, są to rożnego rodzaju zupy, następnie ryby ?prużone?, pieczone, ryby w galarecie z octem lub bez, oraz smażone i marynowane. [Polakiewicz 1980:29] W Polsce środkowej ryby obgotowywano, a piskorze parzono i zdejmowano z nich skórę. Z karasi przyrządzano specjalną potrawę: ryby te siekano i mieszano z mąką, a następnie wygniatano ciasto, z którego robiono kluski tzw. rybowe, jadane ze śmietaną. Węgorze nie tylko gotowano i smażono, ale również wytapiano z nich tłuszcz, który w czasie postu jadano z chlebem. [Dekowski 1979:194] Według Marii Polakiewicz na wsiach polskich smażenie ryb jest nowszą umiejętnością kulinarną. [Polakiewicz 1980:31] Ryby były podstawą wigilijnej wieczerzy w szlacheckich dworach. Według Alojzego Żołkowskiego wigilia szlachcica w 1820 roku wyglądała tak:

?A zasiadłszy do stołu godziną zmierzchową

Jadł polewkę migdałową

Na drugie zaś danie,

Szedł szczupak w szafranie,

Dalej okoń, pączki tłusto

Węgorz i liny z kapustą,

Karp sadzony z rodzenkami

Na koniec do chrzanu grzyby

I różne smażone ryby?? [Szymanderska 1988:32]

W literaturze etnograficznej podkreśla się, że na terenie Łowickiego duże znaczenie miały połowy ryb, przeznaczonych nie tylko do bezpośredniej konsumpcji, ale pozwalające na zdobycie pieniędzy, za które można było nabyć niezbędne środki spożywcze. Połowy te urządzano na wodach Bzury, w rozlicznych rzeczkach, jeziorach, a nawet w większych rowach przechodzących przez łąki i pastwiska. W zbiornikach tych występowały: kiełbie, płocie, okonie, liny, karasie, leszcze, jazie, świnki, bolenie, szczupaki, węgorze, sumy (zw. byckami), piskorze i inne [Dekowski 1968:50]. Ryb w rzekach i jeziorach łowickiego było w bród do pierwszej wojny światowej, w wyniku działań wojennych i w latach późniejszych uległy poważnemu wyniszczeniu [Dekowski 1968:51]. Ponadto na skutek upaństwowienia rzek nastąpiło obniżenie konsumpcji ryb [Dekowski 1968:199] Ryba z Mrogi w śmietanie to potrawa przyrządzana tradycyjnie na podstawie przepisu z 1956 roku i stanowi przysmak na stole dmosińskim.