Zgłaszający:

Elżbieta Krajewska, Nagawki, gm. Dmosin

Masło, to obok tłuszczy zwierzęcych, podstawowy produkt używany dawniej w kuchni wiejskiej, zarówno w gospodarstwach chłopskich, jak i szlacheckich. Wyrabiano je niemal wyłącznie na potrzeby domowe. Powszechnym zwyczajem otrzymywania masła w całej Europie jest ubijanie go w masielnicach, które w Polsce mają rożne nazwy gwarowe: maślnica, bojka, bijanka, buterfasa, itp. [Jagieła 1996:161] Masło nagawskie sporządzane jest ręcznie w drewnianej maselnicy, przy użyciu drewnianej łyżki i plastikowej miski, a potrzebna śmietana pochodzi z mleka krowiego z doliny rzeki Mrogi. Literatura podaje, że: ?Smak masła zależy od umiejętności zbierania śmietany. [Kowalska- Lewicka 1973:199] Tradycyjny wyrób masła polegał na tym, że na skutek wstrząsów kuleczki tłuszczu, znajdujące się w śmietanie, łączą się i przetwarzają w ziarna masła. Dlatego też wszystkie rodzaje maślnic konstruowane były tak, by jak najsilniej rozbijać śmietanę. [Kowalska-Lewicka 1973:203] Śmietanę ubijano aż do momentu uformowania się większych grudek na bijaku. Następnie wyjmowano je z maślnicy i płukano, w celu usunięcia resztek maślanki. Kolejnym etapem było wyciskanie wody z masła. Czynności te wykonywano również za pomocą drewnianej łyki. [Koprowski 1976:379] Podane sposoby wytwarzania masła są kultywowane w Nagawkach, by uzyskać najlepszy smak tego nie tylko codziennego dodatku do pożywienia, ponieważ masło ma swoje ważne miejsce w święconce wielkanocnej, jak podają etnografowie: ?Na szczególną uwagę zasługuje w Polsce środkowej przygotowanie masła do tzw. święconki na Wielkanoc. [Dekowski 1979:206]