Zgłaszający:

Koło Gospodyń Wiejskich w Zacywilkach, gm. Rogów

W Polsce środkowej w XVII i XVIII wieku spożycie mleka, wbrew szeroko rozpowszechnionym poglądom, było dużo niższe niż obecnie. ?Mleka pito bardzo mało. Również masło należało w chłopskiej chałupie do rzadkości. Natomiast względnie dużo spożywano serów. Wyrabiano je przeważnie w formie gomółek, rzadziej w formie podłużnych serów. Niekiedy dodawano do serów gorczycę.? [Baranowski 1971:144-145] Sery robiono głownie na przednówku i w okresie ważniejszych prac rolnych. Zapasy ich w Łowickiem wahały się od 20 do 30 sztuk. [Dekowski 1968:73]        W Polsce środkowej największe zapasy masła i sera robiono w wielkim poście i w okresie od Zielonych Świątek do rozpoczęcia żniw. [Dekowski 1979:179] W tradycji przygotowywania sera pierwszym etapem jest zawsze uzyskanie twarogu po ogrzaniu zsiadłego mleka. Następnie odciska się twaróg, często odbywa się to w dwóch etapach i dopiero na końcu używa się polepszaczy smakowych. Do twarożków dodawano, by poprawić ich smak, również śmietanę lub kminek. Typowe dla Łowickiego są sery okrągłe, dla Brzezińskiego i południowej strony Łowickiego klinowate. [Dekowski 1968:166] W Łowickiem podczas wesela, gdy wnoszono sery na poczęstunek, następowało witanie sera ?jako księżyca w pełni?. Starosta brał jeden z serów i jak monstrancję podnosił do góry, mówiąc donośnie ?Księżyc jus wsed?. Zgromadzeni odpowiadali zupełnie podobnie, jak do księżyca w pełni ? Witaj księżycu, niebieski dziedzicu?. Miało to zapewnić zdrowie i majątek wszystkim uczestnikom wesela. [Dekowski 1968:162] W Polsce sery białe jeszcze do niedawna były robione prawie w każdym gospodarstwie. W dostępnej literaturze etnograficznej brak jest informacji o produkcji serów żółtych. Na jednej ze wsi Warmii i Mazur zanotowano następujący sposób robienia sera: ?po niecałkowitym odwodnieniu masy znajdującej się w woreczku z płótna, worek ten umieszczano w czystym i dostatecznie przewiewnym miejscu na okres jednego tygodnia. W tym czasie wytwarzała się pleśń, którą wraz z wierzchnią warstwą kizy [sera] zeskrobywano nożem, zaś pozostałą część rozdrabniano i lekko podgrzewano nad parą, dodając do smaku soli, kminu, żółtka jaja kurzego oraz masło lub margarynę.? [Koprowski 1976:382].